Embedded Files
تاریخ گلسنگ شناسی ایران
The history of lichenological research in Iran reflects a gradual progression from sporadic observations by early naturalists to systematic taxonomic and ecological studies conducted by both international and Iranian scientists.
Circinaria rostamii
Circinaria rostamii
The image shows a remarkable and resilient lichen that once attracted many European naturalists and explorers to Iran in search of this species. For more than 180 years, it was known under the name Lecanora esculenta, frequently cited in early botanical records, particularly from the arid regions of Iran.
However, detailed morphological and molecular studies eventually revealed that it represents a distinct species. In 2013, it was formally described and named Circinaria rostamii — a name chosen both in honor of Rostam, the legendary hero of Persian mythology, and as a tribute to my father, Rostam Sohrabi, whose name it proudly bears and who supported me during the early stages of lichenological research in Iran.
Manna Lichens
Manna Lichens
این تصویر گلسنگی شگفت‌انگیز و مقاوم را نشان می‌دهد که روزگاری بسیاری از طبیعت‌پژوهان و کاوشگران اروپایی را برای یافتن آن به ایران کشاند. این گونه بیش از ۱۸۰ سال با نام Lecanora esculenta شناخته می‌شد و در منابع گیاه‌شناسی قدیمی، به‌ویژه از نواحی خشک ایران، بارها ذکر شده است.
بااین‌حال، بررسی‌های دقیق ریخت‌شناسی و مولکولی در نهایت نشان داد که این گلسنگ در واقع گونه‌ای متمایز است. در سال ۲۰۱۳، این گونه به‌طور رسمی توصیف و با نام Circinaria rostamii معرفی شد؛ نامی که هم ادای احترامی است به رستم، پهلوان اسطوره‌ای ایران، و هم تقدیمی به پدرم، رستم سهرابی، که این گلسنگ نام او را با افتخار بر خود دارد و در آغاز راه پژوهش‌های گلسنگ‌شناسی در ایران، پشتیبان و یاورم بود.
The study of lichens in Iran has a relatively recent but steadily developing history, marked by periods of sporadic exploration followed by more focused taxonomic and ecological research. Early botanical expeditions to Persia (now Iran) during the 19th and early 20th centuries occasionally recorded lichen species, but these records were often incidental and conducted by foreign naturalists. Notable contributions during this period came from European botanists who collected lichen specimens as part of broader floristic surveys.
The first systematic efforts to document the lichen flora of Iran began in the second half of the 20th century, particularly with the works of Scandinavian and Central European lichenologists who collaborated with Iranian institutions or examined herbarium collections. These studies primarily focused on macrolichens, especially saxicolous and corticolous species from alpine and forested regions in northern and western Iran.
A turning point in the field occurred in the early 21st century, when Iranian researchers began establishing independent research programs in lichenology. These efforts led to the formation of national herbaria specializing in cryptogams, including lichens, and the training of a new generation of Iranian lichenologists. Field-based studies expanded across different ecological zones of the country—from the Hyrcanian forests and Zagros Mountains to arid deserts and salt flats—resulting in the discovery of many previously unrecorded taxa.
Recent decades have seen significant progress in lichen taxonomy, phylogenetics, and ecology in Iran. Numerous new species have been described from Iranian habitats, including both saxicolous and terricolous forms. Modern techniques such as molecular systematics, chemical profiling (TLC, HPLC), and environmental bioindication have further enhanced the understanding of Iran’s lichen biodiversity.
Iran is now recognized as an important biogeographic region for lichen research due to its diverse climatic zones, varied geology, and largely unexplored habitats. However, threats such as air pollution, habitat loss, and climate change highlight the urgent need for continued research and conservation of Iranian lichen diversity.
مطالعهٔ گلسنگ‌ها در ایران تاریخی نسبتاً نو اما رو‌به‌رشد دارد که با دوره‌هایی از پژوهش‌های پراکنده و سپس تلاش‌های متمرکزتر در زمینه‌های رده‌بندی و بوم‌شناسی مشخص می‌شود. در جریان سفرهای گیاه‌شناسی قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به ایران (که در آن زمان با نام پرشیا شناخته می‌شد)، گاه به‌طور پراکنده گونه‌هایی از گلسنگ‌ها ثبت شده‌اند؛ بااین‌حال این گزارش‌ها عمدتاً جنبهٔ جانبی داشته و توسط طبیعت‌پژوهان خارجی گردآوری شده‌اند. در این دوران، گیاه‌شناسان اروپایی با گردآوری نمونه‌های گلسنگ به‌عنوان بخشی از مطالعات فلوریستیک گسترده‌تر، سهم قابل‌توجهی در مستندسازی اولیه گلسنگ‌های ایران داشتند.
نخستین تلاش‌های نظام‌مند برای مستندسازی فلور گلسنگی ایران در نیمهٔ دوم قرن بیستم آغاز شد؛ به‌ویژه با پژوهش‌های گلسنگ‌شناسان اسکاندیناوی و اروپای مرکزی که یا با نهادهای ایرانی همکاری داشتند یا مجموعه‌های هرباریومی ایران را بررسی می‌کردند. این مطالعات عمدتاً بر گلسنگ‌های درشت‌اندام، به‌ویژه گونه‌های سنگ‌زی (saxicolous) و پوست‌زی (corticolous) در نواحی کوهستانی و جنگلی شمال و غرب ایران تمرکز داشتند.
تحولی اساسی در اوایل قرن بیست‌ویکم روی داد، زمانی که پژوهشگران ایرانی به‌صورت مستقل به ایجاد برنامه‌های پژوهشی در زمینهٔ گلسنگ‌شناسی پرداختند. این فعالیت‌ها منجر به شکل‌گیری هرباریوم‌های ملی تخصصی در ردهٔ کریپتوگام‌ها (شامل گلسنگ‌ها) و تربیت نسل تازه‌ای از گلسنگ‌شناسان ایرانی شد. مطالعات میدانی در زیست‌مناطق مختلف کشور گسترش یافت—از جنگل‌های هیرکانی و رشته‌کوه‌های زاگرس تا بیابان‌های خشک و دشت‌های نمکی—و به شناسایی شمار زیادی از تاکسون‌های پیش‌تر ناشناخته انجامید.
در دهه‌های اخیر، پیشرفت‌های چشمگیری در رده‌بندی، تبارشناسی مولکولی و بوم‌شناسی گلسنگ‌ها در ایران حاصل شده است. گونه‌های جدید متعددی از زیستگاه‌های ایرانی توصیف شده‌اند، چه در میان گلسنگ‌های سنگ‌زی و چه خاک‌زی. استفاده از روش‌های نوین مانند سیستماتیک مولکولی، آنالیز شیمیایی (TLC، HPLC) و شاخص‌های زیست‌محیطی موجب درک عمیق‌تر از تنوع گلسنگی ایران شده است.
امروزه ایران به‌دلیل تنوع گستردهٔ اقلیمی، ساختار زمین‌شناسی گوناگون و زیستگاه‌های هنوز اندک‌بررسی‌شده، به‌عنوان یکی از مناطق مهم زیست‌جغرافیایی برای پژوهش‌های گلسنگ‌شناسی شناخته می‌شود. بااین‌حال، تهدیدهایی چون آلودگی هوا، تخریب زیستگاه‌ها و تغییرات اقلیمی، نیاز فوری به تداوم پژوهش و حفاظت از تنوع گلسنگی ایران را یادآور می‌شوند.
Dr. Sadegh Moghadam was the first Iranian researcher to scientifically investigate manna-producing organisms. In an important scientific note titled:
Moghadam, S. (1930). Mannes de Perse. Travaux du Laboratoire de Médecine Légale de Paris, 145 pp.
he searched for natural sources of manna in Iran, and dedicated a chapter to manna-forming lichens, describing their properties, traditional uses, and their occurrence in regions such as Tabas and Sistan–Baluchestan. This publication represents the earliest modern scientific record of manna lichens in Iran.
According to Szatala (1957), Ghavameddin Sharif was one of the first Iranians to collect lichen specimens from various regions of the country, including Ramian in Golestan Province, and his collections were examined and recorded in Szatala’s study. Likewise, lichen specimens collected by Dr. Mousa Iranshahr appear in several European herbaria and in the works of researchers such as Alava and Wendelbo. Thus, Sharif and Iranshahr can be regarded as among the earliest documented contributors to lichen collecting in Iran, long before the formal establishment of lichenology in the country.
Dr. Hassan Deyanat-Nejad was the first university professor in Iran to supervise a master’s thesis on lichens, making him a pioneer of academic lichenology in the country. His student, Mohammad Karameddini, completed the first Iranian thesis on lichens under his guidance. Deyanat-Nejad published scientific works, taught ecology and plant systematics for many years, and is recognized as one of the earliest figures who introduced and promoted lichen studies in Iranian universities.
Sediqe Mehrabian was the first researcher in Iran to work on the phytochemistry and biotechnology of lichens. Her paper with Mirzai in 1996 — “The antibacterial study of some lichens on the strains of bacteria contaminating plant cells and tissue culture” (Iranian Journal of Biology 1: 59–72) — is the earliest documented study in this field. Therefore, Mehrabian can be considered the pioneer who initiated applied lichen research in Iran.
Page updated
Google Sites
Report abuse